Charmsem określa się niewielkich rozmiarów dekoracyjną zawieszkę zwisającą z bransoletki lub łańcuszka. Charm pochodzi od angielskiego słowa „urok”, „zaklęcie”, „czar”. Jego historia wywodzi się z najdawniejszych tradycji noszenia amuletów i talizmanów. Kojarzono je wówczas z magiczną opieką, wartościami duchowymi, mistycyzmem i transcendencją.
W związku ze zbliżającą się II Aukcją Biżuterii Dawnej i Współczesnej (26 listopada 2020) organizowaną przez KAREA Gemstone Space i Artessia Dom Aukcyjny, zapraszamy do zagłębienia się w historię obiektów, które pojawią się w ofercie aukcyjnej. Z ofertą aukcyjną można zapoznać się na stronach: KAREA Gemstone Space – aukcje biżuterii oraz platformach OneBid i ArtInfo. Zapraszamy!
Uważa się, że starożytna Babilonia była pierwszą cywilizacją, w której rozwinął się zwyczaj noszenia na jednej bransolecie wielu amuletów mających, w założeniu, apotropaiczną moc.
Początki tradycji charmsów
Badania archeologiczne potwierdzają, że już w epoce brązu powstawały proste amulety. Wykonywano je m.in. z lapis lazuli, kryształu górskiego i innych kamieni półszlachetnych. Ryto w nich motywy – często przedstawiające uproszczone wizerunki ze świata flory i fauny – łączone ze specjalnymi mocami. Starożytni Egipcjanie nosili charmsy w formie wisiorów jako amulety pomyślności. Miały one odstraszać złe duchy, zwiększać płodność, zapewniać dobrobyt, a także chronić bliskich w życiu pozagrobowym. To oni, jako pierwsi rozwinęli metodę wosku traconego. Do dziś jest ona wykorzystywana przy produkcji charmsów przez największego współczesnego ich producenta – markę Rembrandt Charms. Uważa się, że starożytna Babilonia była pierwszą cywilizacją, w której rozwinął się zwyczaj noszenia na jednej bransolecie wielu amuletów. Miały one w założeniu apotropaiczną moc.
Rybki – chrześcijańskie charmsy
W początkach chrześcijaństwa, kiedy religia ta, według prawa Cesarstwa Rzymskiego była zakazana, jej wyznawcy nosili malutkie amulety w formie wyrzeźbionej rybki, które ukrywali w szatach. Pozwalały one identyfikować się z religią chrześcijańską. Dodatkowo stanowiły jasny komunikat dla innych Chrześcijan o przynależności do tej samej wspólnoty religijnej. Co więcej traktowano je jako symboliczny amulet boskiej opieki. W tym samym czasie żydowscy uczeni umieszczali maleńkie fragmenty z zapisanymi cytatami z żydowskiego prawa w amuletach-szkatułkach. Nosili je na szyi, aby słowa Talmudu znajdowały się zawsze blisko ich serca.
W epoce średniowiecza prototypy charmsów nosili rycerze. Zawieszone na szyi, trzymane pod napierśnikiem zbroi amulety, miały chronić ich w czasie bitwy.
Charmsy w średniowieczu
W epoce średniowiecza prototypy charmsów nosili rycerze. Zawieszone na szyi, trzymane pod napierśnikiem zbroi (który z czasem wyewoluował w ozdobnie rytowane ryngrafy) amulety, miały chronić ich w czasie bitwy. Niewielkich rozmiarów zawieszki z motywami heraldycznymi wskazywały pochodzenie, przynależność do danej grupy społecznej, czasem mówiły o przekonaniach religijnych czy politycznych.
Charmsy królowej Wiktorii
W połowie XIX wieku królowa Wiktoria spopularyzowała bransoletki z prototypami charmsów. Przyjmowały one formę małych medalionów z portretami członków rodziny królewskiej. Nierzadko były one otwierane w ten sposób, aby móc umieścić sentymentalną pamiątkę związaną z ukochaną osobą. W przypadku królowej Wiktorii były to kosmyki włosów jej ukochanego męża, księcia Alberta.
Bransoletka z charmsami nazywana również bransoletką lifetime czyli bransoletką życia, upamiętniać ma najważniejsze momenty i wspomnienia.
Najsłynniejszy charms na świecie
Warto wspomnieć o najpopularniejszej bransoletce z charmsem, którą w 1889 roku wyprodukowało przedsiębiorstwo Tiffany & Co. Z bransoletki składającej się z łańcuszka z połączonych ogniw zwisało pojedyncze serduszko. Do dziś stanowi ona jeden z najbardziej reprezentacyjnych przykładów biżuteryjnych tej firmy.
Charmsy Fabergé? Tak!
Na początku XX wieku popularnymi przedmiotami kolekcjonerskimi były, osiągające zawrotne sumy, jajka Fabergé. Pojawiały się także niewielkich rozmiarów, biżuteryjne ozdoby naśladujące ten styl, które doczepiano – niczym charmsy – do bransoletek i naszyjników.
Bransoletki z charmsami osiągnęły szczyty popularności w Stanach Zjednoczonych po II wojnie światowej. Amerykańscy żołnierze, wracając do domu przywozili swoim ukochanym niewielkich rozmiarów, pamiątkowe zawieszki z wyzwolonych krajów na Zachodzie Europy, które mogły zawiesić na bransoletce.
Geneza współczesnych charmsów
Bransoletki z charmsami osiągnęły szczyty popularności w Stanach Zjednoczonych po II wojnie światowej. Amerykańscy żołnierze, wracając do domu przywozili swoim ukochanym niewielkich rozmiarów, pamiątkowe zawieszki z wyzwolonych krajów na Zachodzie Europy, które mogły zawiesić na bransoletce. Zwyczaj ten wkrótce wykorzystała i spopularyzowała branża jubilerska. Zaczęto produkować komercyjne charmsy dostosowane tematycznie do różnych okoliczności – m.in. podróży, urodzin, ślubu etc.
W latach 50. i 60. bransoletki z charmsami stały się popularne wśród młodych Amerykanek. Ich komercyjny charakter podbijały gwiazdy kina – m.in. Elizabeth Taylor.
Bransoletka lifetime
Bransoletka z charmsami nazywana również bransoletką lifetime czyli bransoletką życia, upamiętniać ma najważniejsze momenty oraz wspomnienia. Charmsy odnosić się mogą zarówno do pamiętnych wydarzeń, jak i być reprezentacją przekonań, zainteresowań i pasji.
Tradycyjnie bransoletkę z przybywającymi z czasem kolejnymi charmsami, matki przekazują swoim córkom, a te swoim, kontynuując pokoleniowy zwyczaj upamiętniania wspomnień w formie biżuteryjnego piękna.
Julia Majewska
historyk sztuki i architektury, absolwentka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego
Bibliografia:
- K. Hackney, A. Jade, The Charm of Charms. From antique shops to such upscale, New York 2005.
- K. Oldford, My Mother’s Charms. Timeless Gifts of Family Wisdom, San Francisco 2002.